KÖK HARFLER: ي ب س
ANLAM:
يَبِسَ : Kuru olmak. Durgun, sabit, sert olmak. (Otlar) kurumak. Cimri olmak.
AÇIKLAMA:
Bu kökün temel anlamı “bir şeyin kuruması, kuru olması”dır.
اَلْيَبَسُ : Daha önce yaş olup sonradan kuruyan bitkidir. Ayrıca “daha önce içinde su bulunduğu halde, sonradan kuruyan yer” anlamına da gelir. (Müfredât)
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | |
| يَبَسٌ | isim | 1 | Kuru | 20/77 |
| يَابِسٌ | isim | 1 | Kuru | 6/59 |
| يَابِسَةٌ | isim | 2 | Kuru (Müennes) | 12/43 |
| Toplam | 4 |
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bazı yerlerde kelimelerin çoğulları veya tekilleri yazılmış, kelime ile ilgili diğer kullanımlar belirtilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Yâbis | يَابِس | Kuru. | Müennesi: Yâbise |
| Yübûset | يُبُوسَة | Kuruluk, kuraklık. |
|
| Teyebbüs | تَيَبُّس | Kuruma, kuru olma. | Çoğulu: Teyebbüsât |
| Müteyebbis | مُتَيَبِّس | Kuruyan, teyebbüs eden, kuru olan. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
يَبَسٌ : İsim. Sıfat.
| 20:77 | أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقًا فِي الْبَحْرِ يَبَسًا |
| Diyanet Meali: | “Kullarımı (İsrailoğullarını) geceleyin (Mısır’dan) yürütüp çıkar. Onlara denizde kuru bir yol aç.” |
يَابِسٌ : İsim. İsm-i Fâil.
| 6:59 | وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ |
| Diyanet Meali: | Yerin karanlıklarında da hiçbir tane, hiçbir yaş, hiçbir kuru şey yoktur ki apaçık bir kitapta (Allah’ın bilgisi dâhilinde, Levh-i Mahfuz’da) olmasın. |
يَابِسَاتٌ : İsim. Sıfat (İsm-i Fail). Kurallı Bayan Çoğul. Tekili: يَابِسَةٌ
| 12:43 | إِنِّي أَرَىٰ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ |
| Diyanet Meali: | “Ben rüyamda yedi semiz ineği, yedi zayıf ineğin yediğini; ayrıca yedi yeşil başak ve yedi de kuru başak görüyorum.” |
| 12:46 | أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ |
| Diyanet Meali: | (Rüyada) yedi semiz ineği yedi zayıf ineğin yemesi, bir de yedi yeşil başakla diğer yedi kuru başak hakkında bize yorum yap. |