KÖK HARFLER: و ز ن
ANLAM:
وَزَنَ : Bir şeyi tartmak ya da o şeyin ağırlığını belirlemek, hesap etmek. (Bir şey) ağır hale gelmek, ağırlaşmak.
AÇIKLAMA:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek Âyet | Açıklama |
| وَزَنَ | fiil-I | 3 | Tarttı, değer biçti | 83/3 |
|
| مِيزَانٌ | isim | 16 | Terazi, amel terazisi | 55/7 | Çoğulu: مَوَازٖينُ |
| وَزْنٌ | isim | 3 | Tartma; değer biçme; ağırlık, ehemmiyet, değer, mertebe | 7/8 |
|
| مَوْزُونٌ | isim | 1 | Tartılan | 15/19 |
|
|
| Toplam | 23 |
|
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Vezn (Vezin) | وَزْن | Tartma. Ölçme. Hesaplama. |
|
| Vezniyyât | وَزْنِيَّات | Tartılan şeyler. |
|
| Vezne | وَزْنَة | Banka, büro vb. kuruluşlarda para alınıp verilen yer. Terazi. |
|
| Evzân | أَوْزَان | Tartılar, ağırlıklar, ölçüler. |
|
| Mevzûn | مَوْزُون | Vezinli. Ölçülü. |
|
| Mîzân | مِيزَان | Terazi, ölçü, tartı. Akıl, idrak, muhakeme. | Çoğulu: Mevâzin |
| Tevzîn | تَوْزِين | Tartma. |
|
| Muvâzene | مُوَازَنَة | Dengeli olma. |
|
| Muvâzin | مُوَازِن | Ağırlıkça birbirine eşit ve denk olan. |
|
| Tevâzün | تَوَازُن | Denklik. Müvazene hasıl olmak. Aynı tartıda olmak. Karşılıklı iki taraf da vezinde müsavi olmak. Denkleşmek. | Çoğulu: Tevâzünât |
| Tevâzüniyyet | تَوَازُنِيَّة | İstatik. |
|
| Mütevâzin | مُتَوَازِن | Tevazün eden, tartıları bir olan. İkisinin ağırlığı birbirine denk, uygun olan, denk. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
وَزَنَ : Fiil-I.
| 17:35 | وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ |
| Diyanet Meali: | Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın. |
| 26:182 | وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ |
| Diyanet Meali: | “Doğru terazi ile tartın.” * |
| 83:3 | وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ |
| Diyanet Meali: | Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. * |
مِيزَانٌ : İsim. Çoğulu: مَوَازٖينُ
| 6:152 | وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ |
| Diyanet Meali: | Ölçüyü ve tartıyı adaletle tam yapın. |
| 7:8 | فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ |
| Diyanet Meali: | Kimlerin sevabı ağır basarsa, işte onlar kurtuluşa erenlerdir. |
| 7:9 | وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ |
| Diyanet Meali: | Ama kimlerin sevabı da hafif gelirse, işte onlar kendilerini ziyana sokanlardır. |
| 7:85 | فَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ |
| Diyanet Meali: | Artık ölçüyü ve tartıyı tam yapın. İnsanların mallarını eksiltmeyin.” |
| 11:84 | وَلَا تَنْقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّي أَرَاكُمْ بِخَيْرٍ |
| Diyanet Meali: | “Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın. Ben sizi bolluk içinde görüyorum.” |
| 11:85 | وَيَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ |
| Diyanet Meali: | “Ey kavmim! Ölçüyü ve tartıyı adaletle tam yapın.” |
| 21:47 | وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ |
| Diyanet Meali: | Kıyamet günü için adalet terazileri kuracağız. |
| 23:102 | فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ |
| Diyanet Meali: | Artık kimin tartıları ağır gelirse, işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir. * |
| 23:103 | وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ |
| Diyanet Meali: | Kimlerin de tartıları hafif gelirse, işte onlar da kendilerini ziyana uğratanların ta kendileridir. |
| 42:17 | اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَالْمِيزَانَ |
| Diyanet Meali: | Allah, hak olarak Kitab’ı ve mizanı indirendir. |
| 55:7 | وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ |
| Diyanet Meali: | Göğü yükseltti ve ölçüyü koydu. * |
| 55:8 | أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ |
| Diyanet Meali: | Ölçüde haddi aşmayın. * |
| 55:9 | وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ |
| Diyanet Meali: | Tartıyı adaletle yapın, teraziyi eksik tutmayın. * |
| 57:25 | وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ |
| Diyanet Meali: | Beraberlerinde kitabı ve mizanı (ölçüyü) indirdik ki, insanlar adaleti yerine getirsinler. |
|
101:6
| فَأَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ |
| Diyanet Meali: | İşte o vakit, kimin tartıları ağır gelmişse, * |
| 101:8 | وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ |
| Diyanet Meali: | Ama kimin de tartıları hafif gelirse, * |
وَزْنٌ : İsim.
| 7:8 | وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ |
| Diyanet Meali: | O gün amellerin tartılması da haktır. |
| 18:105 | فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا |
| Diyanet Meali: | Böylece amelleri boşa çıkan, o yüzden de kıyamet gününde amelleri için bir terazi kurmayacağımız kimselerdir. |
| 55:9 | وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ |
| Diyanet Meali: | Tartıyı adaletle yapın, teraziyi eksik tutmayın. * |
مَوْزُونٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl.
| 15:19 | وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ مَوْزُونٍ |
| Diyanet Meali: | (Yeri de yaydık) ona sabit dağlar yerleştirdik ve orada ölçülü (bir biçimde) her şeyi bitirdik. |