KÖK HARFLER: س ط ر
ANLAM:
سَطَرَ : Bir şeyi yazmak; o şeye hükmetmek. Bir şeyi kılıçla kesmek.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama | |
| سَطَرَ | fiil-I | 1 | Dizdi, saf yaptı; yazdı, satıra döktü | 68/1 | |
| مَسْطُورٌ | isim | 3 | Yazılmış, yazılı | 17/58 | |
| مُسْتَطَرٌ | isim | 1 | Yazılmış, yazılı | 54/53 | |
| اَسَاطِيرُ | isim | 9 | Batıl şeyler, asılsız (efsanevi) söz (çoğul) | 25/5 | Tekili: اُسْطُورَةٌ |
| مُصَيْطِرٌ | isim | 2 | Hükmü altına alan, kontrolde tutan, sultasında bulunduran | 52/37 | |
| Toplam | 16 |
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Satr (Satır) | سَطْر | Satır. Yazı sırası. |
|
| Sâtûr | سَاطُور | Satır, büyük bıçak. | Çoğul: Sevâtîr |
| Mestûr | مَسْطُور | Yazılmış. |
|
| Mıstar | مِسْطَر | Yazının güzelliğine, düzgünlüğüne yarayan alet. |
|
| Esâtîr | أَسَاطِير | Masallar. Mitoloji. | Tekil: Üstûre |
| Testîr | تَسْطِير | Yazı yazma. |
|
| Musattır | مُسَطِّر | Yazan. |
|
| Musattar | مُسَطَّر | Yazılmış. |
|
| Musaytir | مُسَيْطِر / مُصَيْطِر | Koruyan, gözeten. |
|
| İstâr | إِسْطَار | Yazı yazma. |
|
| İstitâr | اِسْتِطَار | Yazma. |
|
| Mustetir | مُسْتَطِر | Yazılı. |
|
Mastar kelimesi, “çizgi çizme aleti, cetvel” anlamındaki mistar (مسطر) sözcüğünden alıntıdır. (Nişanyan Sözlük)
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
سَطَرَ : Fiil-I.
| 68:1 | ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ |
| Diyanet Meali: | Nûn. (Ey Muhammed) Andolsun kaleme ve satır satır yazdıklarına..* |
مَسْطُورٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl.
| 17:58 | كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا |
| Diyanet Meali: | İşte bu, Kitap’ta (Levh-i Mahfuz’da) yazılmış bulunuyor. |
| 33:6 | إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَىٰ أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَٰلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا |
| Diyanet Meali: | Ancak dostlarınıza bir iyilik yapmanız başka. Bu (hüküm) Kitap’ta yazılıdır. |
| 52:2 | وَكِتَابٍ مَسْطُورٍ |
| Diyanet Meali: | Düzenle Yazılmış kitaba..* |
مُسْتَطَرٌ : İsim. İsm-i Mef’ûl. İfti’âl Bâbı (VIII. Bâb).
| 54:53 | وَكُلُّ صَغِيرٍ وَكَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ |
| Diyanet Meali: | Küçük, büyük her şey satır satır yazılmıştır. * |
أَسَاطِيرُ : İsim. Çoğul. Tekili: اُسْطُورَةٌ
| 6:25 | يَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | İnkâr edenler, “Bu (Kur’an) evvelkilerin masallarından başka bir şey değil” derler. |
| 8:31 | وَاِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيَاتُنَا قَالُوا قَدْ سَمِعْنَا لَوْ نَشَاءُ لَقُلْنَا مِثْلَ هَٰذَا إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | Onlara karşı âyetlerimiz okunduğu zaman, “Duyduk, istesek biz de bunun benzerini elbette söyleriz. Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir” dediler. * |
| 16:24 | وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ مَاذَا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | Onlara “Rabbiniz ne indirdi?” denildiği zaman, “Öncekilerin masalları” dediler. * |
| 23:83 | إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | Bu, öncekilerin uydurduğu masallardan başka bir şey değildir. |
| 25:5 | وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَىٰ عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا |
| Diyanet Meali: | “(Bu Kur’an, başkalarından) yazıp aldığı öncekilere ait efsanelerdir. Bunlar ona sabah akşam okunmaktadır” dediler. * |
| 27:68 | لَقَدْ وُعِدْنَا هَٰذَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ إِنْ هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | “Andolsun, bizler de bizden önce babalarımız da bununla tehdit edilmiştik. Bu, öncekilerin masallarından başka bir şey değildir.” * |
| 46:17 | فَيَقُولُ مَا هَٰذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | O da, “Bu, eskilerin masallarından başka bir şey değildir” diyordu. |
| 68:15 | إِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | Âyetlerimiz kendisine okunduğu zaman, “Öncekilerin masalları!” der. * |
| 83:13 | إِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ |
| Diyanet Meali: | Ona âyetlerimiz okununca, “Eskilerin masalları” der. * |
مُصَيْطِر : İsim. İsm-i Fâil. Tef’îl Bâbı (II. Bâb). Aslı: مُسَيْطِرٌ
| 52:37 | أَمْ عِنْدَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّكَ أَمْ هُمُ الْمُصَيْطِرُونَ |
| Diyanet Meali: | Yoksa, Rabbinin hazineleri onların yanında mıdır? Ya da her şeye hâkim olan kendileri midir? * |
| 88:22 | لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرٍ |
| Diyanet Meali: | Sen, onlar üzerinde bir zorba değilsin. * |