KÖK HARFLER: ش ق و
(ش ق و – ش ق ي)
ANLAM:
شَقِىَ : Başarısız, bedbaht, sıkıntılı, mutsuz olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| شَقِىَ | fiil-I | 4 | Bedbaht oldu, mesut olmadı | 20/117 |
| شَقِىٌّ | isim | 4 | Bedbaht, kötü halli | 11/105 |
| أَشْقَى | isim | 3 | Daha bedbaht, en saadetsiz | 91/12 |
| شِقْوَةٌ | isim | 1 | Bedbaht (kötü halli) olmak, mesut olmamak | 23/106 |
|
| Toplam | 12 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Şekâ’ | شَقَاء | Bedbahtlık. |
| Şekâvet | شَقَاوَة | Bahtı karalık. |
| Şakî | شَاقِي | Haydut, eşkıya. |
| Eşkıyâ’ | أَشْقِيَاء | Allah’a veya kanunlara isyan edip kötülük yapanlar. |
| Eşkâ | أَشْقَى | En şaki, haydut. |
| Şaka | ——— | Güldürmek, eğlendirmek amacıyla karşısındakini kırmadan yapılan hareket veya söylenen söz, latife |
Şaka kelimesi, “mutsuz olma, bedbahtlık” anlamındaki şakâ’ (شقاء) sözcüğünden gelmektedir. Anlam evrimi, birisiyle eğlenmenin ayıplanacak bir davranış olduğu fikrine dayanır. (Nişanyan Sözlük)
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
شَقِىَ : Fiil-I.
| 11:106 |
فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِي النَّارِ لَهُمْ فِيهَا زَفِيرٌ وَشَهِيقٌ
|
| Diyanet Meali: | Mutsuz olanlara gelince; cehennemdedirler. Onların orada şiddetli bir soluyuşları vardır. * |
| 20:2 |
مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَىٰ
|
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Biz, Kur’an’ı sana sıkıntı çekesin diye indirmedik. * |
| 20:117 |
إِنَّ هَٰذَا عَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ فَلَا يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَىٰ
|
| Diyanet Meali: | “Şüphesiz bu (İblis), sen ve eşin için bir düşmandır. Sakın sizi cennetten çıkarmasın; sonra mutsuz olursun.” |
| 20:123 |
فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَىٰ
|
| Diyanet Meali: | “Eğer tarafımdan size bir yol gösterici (kitap) gelir de, kim benim yol göstericime uyarsa artık o, ne (dünyada) sapar ne de (ahirette) sıkıntı çeker.” |
شَقِىٌّ : İsim.
| 19:32 |
وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا
|
| Diyanet Meali: | “Beni anama saygılı kıldı. Beni azgın bir zorba kılmadı.” * |
| 19:48 |
وَأَدْعُو رَبِّي عَسَىٰ أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاءِ رَبِّي شَقِيًّا
|
| Diyanet Meali: | “Ve Rabb’ime ibadet ediyorum. Rabbime ibadet etmekle de mutsuz olmayacağımı umuyorum.” |
| 11:105 |
يَوْمَ يَأْتِ لَا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ
|
| Diyanet Meali: | O gün geldiği zaman Allah’ın izni olmadan hiçbir kimse konuşamaz. Onlardan mutsuz (cehennemlik) olanlar da vardır, mutlu (cennetlik) olanlar da. * |
| 19:4 |
وَلَمْ أَكُنْ بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيًّا
|
| Diyanet Meali: | “Sana yaptığım dualarda (cevapsız bırakılarak) hiç mahrum olmadım.” |
أَشْقَى : İsim.
| 87:11 |
وَيَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى
|
| Diyanet Meali: | En bedbaht kimse (kâfir) ise, öğüt almaktan kaçınır. * |
| 91:12 |
إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا
|
| Diyanet Meali: | Hani onların en bedbaht olanı (fesat çıkarmak için) ileri atılmıştı. * |
| 92:15 |
لَا يَصْلَاهَا إِلَّا الْأَشْقَى
|
| Diyanet Meali: | O ateşe en bedbaht kimse girer. * |
شِقْوَةٌ : İsim
| 23:106 |
قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ
|
| Diyanet Meali: | Onlar da şöyle derler: “Ey Rabbimiz! Biz azgınlığımıza yenik düştük ve sapık bir toplum olduk.” * |