ص ن ع

KÖK HARFLER: ص ن ع

ANLAM: 

صَنَعَ : Bir şeyi yapmak, imal etmek, üretmek, kurmak. Bir şeyi maharetle veya iyi bir biçimde yapmak. 

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
صَنَعَ fiil-I 15 Yaptı, terbiye etti, yetiştirdi 24/30 Meçhul muzari: يُصْنَعُ
اِصْطَنَعَ fiil-VIII 1 Seçti, ayırdı 20/41
صُنْعٌ isim 2 Yapmak; terbiye etmek, yetiştirmek 18/104
صَنْعَةٌ isim 1 Sanat, iş, yapma 21/80
مَصَانِعُ isim 1 Fabrika, sağlam yapı (çoğul) 26/129 Tekil: مَصْنَعٌ

Toplam 20


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

AÇIKLAMA:

SUN‘ ile ‘AMEL kelimeleri arasındaki fark

( ص ن ع – ع م ل )

Sun‘, önceden var olan bir bilgiye dayanarak ve beklenen amaca ulaştıracak şekilde, fiilin belli bir düzen içinde ve sağlamca yapılmasıdır. Marangoz için sâni‘ denir fakat tüccar için bu kelime kullanılmaz. Çünkü marangozun yapacağı şeylere ve kendisini amacına ulaştıracak sebeplere dair bir ön bilgisi vardır. ‘Amel ise ilim gerektirmez. (Farklar Sözlüğü 185) Bknz: ( ع م ل )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Sun’ صُنْع Fiil ve halk. Yapılan iş.
Sun’î صُنْعِى Yapma, yapay, takma.
Sâni’ صَانِع Sanatkarca yapan. 
Sanâyi’ صَنَايِع San’atlar.
San’at صَنْعَة Bir duygu, tasarı, güzellik vb.nin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık. Zanaat, sanatçı
Masnû’ مَصْنُوع San’atla yapılan, yapılmış. Yapma, yapmacık.
Masnuât مَصْنُوعَات San’atkarane yapılan şeyler. Yapılanlar.
Mesâni’ مَصَانِع Sarnıçlar.
Masna’ مَصْنَع Su mahzeni. Sarnıç.
Tasnî’ تَصْنِيع Düzme. Uydurma. Bir sanatla meşgul kılma.
Tasannû’ تَصَنُّع Yapmacık.
Mutasanni’ مُتَصَنِّع Kendini güzel ve süslü göstermek isteyen.
İstisnâ’ اِسْتِصْنَاع Sanatlı olarak yapmak.

Zanaat kelimesi, “imalat, ustalık, sanat” anlamındaki sinâat (صناعة) sözcüğünden gelmektedir. Bu kelime “imal etti, yaptı” anlamındaki sana’a (صنع) fiilinin mastarıdır. Sanat sözcüğünün Türkçe popüler dilde telaffuzu vardır ve iki sözcük arasındaki ayrışma 19. yy’dan önce mevcuttur. (Nişanyan Sözlük) 

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

صَنَعَ : Fiil-I. Meçhul muzari: يُصْنَعُ

5:14 وَسَوْفَ يُنَبِّئُهُمُ اللَّهُ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: Allah, ne yapmakta olduklarını onlara bildirecek!
5:63 وَأَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: … haram yemekten (sakındırsalardı ya)! Yapmakta oldukları şey ne kötüdür!
7:137 وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ
Diyanet Meali: Firavun ve kavminin yaptıklarını ve (özenle kurup) yükselttiklerini yerle bir ettik.
11:16 وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِيهَا
Diyanet Meali: (Dünyada) yaptıkları şeyler, orada boşa gitmiştir.
11:37 وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلَا تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا
Diyanet Meali: “Gözetimimiz altında ve vahyimize göre gemiyi yap. Zulmedenler hakkında bana bir şey söyleme.”
11:38 وَيَصْنَعُ الْفُلْكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ
Diyanet Meali: (Nûh) gemiyi yapıyordu. Kavminden ileri gelenler her ne zaman yanına uğrasalar, onunla alay ediyorlardı.
13:31 وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ
Diyanet Meali: İnkâr edenlere yaptıkları işler sebebiyle devamlı olarak, ya büyük bir felaket gelecektir.
16:112 فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: Bu yüzden yaptıklarına karşılık, Allah onlara şiddetli açlık ve korku ızdırabını tattırdı.
20:39 وَأَلْقَيْتُ عَلَيْكَ مَحَبَّةً مِنِّي وَلِتُصْنَعَ عَلَىٰ عَيْنِي
Diyanet Meali: “Sana da, ey Mûsâ, sevilesin ve gözetimimizde yetiştirilesin diye tarafımızdan bir sevgi bırakmıştım.”
20:69 وَأَلْقِ مَا فِي يَمِينِكَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا
Diyanet Meali: “Sağ elindekini (değneğini) at ki, onların yaptıklarını yutsun.”
20:69 إِنَّمَا صَنَعُوا كَيْدُ سَاحِرٍ
Diyanet Meali: “Şüphesiz yaptıkları bir sihirbaz hilesidir.”
23:27 فَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا
Diyanet Meali: Bunun üzerine Nûh’a, “Bizim gözetimimiz altında ve vahyimize göre o gemiyi yap” diye vahyettik.
24:30 إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: Şüphe yok ki, Allah onların yaptıklarından hakkıyla haberdardır.
29:45 وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: Allah’ı anmak (olan namaz) elbette en büyük ibadettir. Allah, yaptıklarınızı biliyor.
35:8 إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
Diyanet Meali: Şüphesiz ki Allah, onların yaptıklarını hakkıyla bilendir.

اِصْطَنَعَ : Fiil-VIII. 

20:41 وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِي
Diyanet Meali: “Ben seni kendim için seçtim.” *

صُنْعٌ : İsim.

18:104 وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا
Diyanet Meali: İyi iş yaptıklarını sanıyorlar…
27:88 صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ
Diyanet Meali: Bunu, her şeyi sağlam ve yerli yerince yapan Allah yapmıştır. Şüphesiz O, yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.

صَنْعَةٌ : İsim.

21:80 وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ
Diyanet Meali: Bir de Davud’a, sizin için, zırh yapma sanatını öğrettik ki, savaşlarınızda sizi korusun.

مَصَانِعُ : İsim. Çoğul. Tekili: مَصْنَعٌ

26:129 وَتَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ
Diyanet Meali: “İçlerinde ebedî yaşama ümidiyle sağlam yapılar mı ediniyorsunuz?” *