KÖK HARFLER: ن ك س
ANLAM:
نَكَسَ : Bir şeyi ters yüz etmek; bulunma biçimini veya halini değiştirmek; onu kafası üstü çevirmek, baş aşağı çevirmek.
AÇIKLAMA:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama | |
| نَكَسَ | fiil-I | 1 | Baş aşağı etti, baş eğdi, saptı | 21/65 | Meçhul: نُكِسَ |
| نَكَّسَ | fiil-II | 1 | Tersine çevirdi | 36/68 | |
| نَاكِسٌ | isim | 1 | Doğruyu bulduktan sonra tekrar sapan | 32/12 | |
| Toplam | 3 |
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Neks (Nüküs) | نَكْس | Başaşağı etmek, ters döndürmek. | Nüks etmek |
| Nâkis | نَاكِس | Başını daima öne eğen adam. |
|
| Menkûs | مَنْكُوس | Tersine çevrilmiş. Baş aşağı edilmiş. |
|
| Tenkîs | تَنْكِيس | Başaşağı etme. |
|
| Münekkes | مُنَكَّس | Başaşağı edilmiş. |
|
| Tenekküs | تَنَكُّس | Başaşağı olma. |
|
| Mütenekkis | مُتَنَكِّس | Ters dönüp başaşağı olan kimse. |
|
| İntikâs | إِنْتِكَاس | Başaşağı düşme. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
نَكَسَ : Fiil-I. Meçhul: نُكِسَ
| 21:65 | ثُمَّ نُكِسُوا عَلَىٰ رُءُوسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا هَٰؤُلَاءِ يَنْطِقُونَ |
| Diyanet Meali: | Sonra eski inanç ve inatlarına döndüler ve, “Andolsun, bunların konuşmayacağını sen de bilirsin” dediler. * |
نَكَّسَ : Fiil-II.
| 36:68 | وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ أَفَلَا يَعْقِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Kime uzun ömür verirsek, onu yaratılış itibariyle tersine çeviririz (gücünü azaltırız). Hâlâ düşünmeyecekler mi? * |
نَاكِسُو : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Erkek Çoğul (Nun harfi düşmüş). Tekili: نَاكِسٌ
| 32:12 | وَلَوْ تَرَىٰ إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ |
| Diyanet Meali: | Suçlular, Rablerinin huzurunda boyunlarını büküp, (… dedikleri vakit onları) bir görsen! |