KÖK HARFLER: م و ه
ANLAM:
مَاهَ : (Kuyunun suyu) çoğalmak ya da büyük bir miktara gelmek.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | |
| مَاءٌ | isim | 63 | Su | 2/22 |
| Toplam | 63 |
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Mâ’ | مَاء | Su. Ab. |
| Mâyi | مَائِى | Suya ait, su ile ilgili. Sulu. |
| Mavi | مَاوِى | Yeşil ile menekşe rengi arasında bir renk, bulutsuz gökyüzünün rengi. |
Mavi kelimesi, “su gibi, su rengi, mavi” anlamına gelen mâî / mâvî (ماوى) sözcüğünden gelmektedir. (Nişanyan Sözlük)
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
مَاءٌ : İsim.
| 2:22 | وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ |
| Diyanet Meali: | O, … gökten su indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır. |
| 2:74 | وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاءُ |
| Diyanet Meali: | Taş vardır ki yarılır da içinden sular çıkar. |
| 2:164 | وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا |
| Diyanet Meali: | Allah’ın gökyüzünden indirip kendisiyle ölmüş toprağı dirilttiği yağmurda… |
| 4:43 | فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا |
| Diyanet Meali: | Su da bulamazsanız o zaman temiz bir toprağa yönelin… |
| 5:6 | فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا |
| Diyanet Meali: | Su bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. |
| 6:99 | وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْءٍ |
| Diyanet Meali: | O, gökten su indirendir. İşte biz onunla her türlü bitkiyi çıkarırız. |
| 7:50 | أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ |
| Diyanet Meali: | “Ne olur, sudan veya Allah’ın size verdiği rızıktan biraz da bizim üzerimize akıtın.” |
| 7:57 | سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ |
| Diyanet Meali: | Onları ölü bir belde(yi diriltmek) için sevk ederiz de oraya suyu indiririz. |
| 8:11 | وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ |
| Diyanet Meali: | Sizi temizlemek … için üzerinize gökten yağmur yağdırıyordu. |
| 10:24 | إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ |
| Diyanet Meali: | Dünya hayatının hâli, ancak gökten indirdiğimiz bir yağmurun hâli gibidir… |
| 11:7 | وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا |
| Diyanet Meali: | O, hanginizin amelinin daha güzel olacağı konusunda sizi imtihan için, henüz Arş’ı su üstünde iken (gökleri ve yeri altı gün içinde, altı evrede yaratandır). |
| 11:43 | قَالَ سَآوِي إِلَىٰ جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاءِ |
| Diyanet Meali: | O, “Ben, kendimi sudan koruyacak bir dağa sığınacağım” dedi. |
| 11:44 | وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ وَيَا سَمَاءُ أَقْلِعِي |
| Diyanet Meali: | “Ey yeryüzü! Yut suyunu. Ey gök! Tut suyunu” denildi. |
| 11:44 | وَغِيضَ الْمَاءُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ |
| Diyanet Meali: | Su çekildi, iş bitirildi. Gemi de Cûdî’ye oturdu. |
| 13:4 | وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَىٰ بِمَاءٍ وَاحِدٍ |
| Diyanet Meali: | Bir kökten çıkan çok gövdeli ve tek gövdeli hurma ağaçları vardır ki hepsi aynı su ile sulanır. |
| 13:14 | إِلَّا كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ إِلَى الْمَاءِ لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ |
| Diyanet Meali: | Durumları, suyun ağzına gelmesi için avuçlarını ona açmış bekleyen adamın durumu gibidir. Hiçbir zaman suya kavuşamaz. |
| 13:17 | أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا |
| Diyanet Meali: | O, gökten su indirdi de dereler kendi ölçülerince dolup aktı… |
| 14:16 | مِنْ وَرَائِهِ جَهَنَّمُ وَيُسْقَىٰ مِنْ مَاءٍ صَدِيدٍ |
| Diyanet Meali: | Hüsranın ardından da cehennem vardır. Orada kendisine irinli su içirilecektir. * |
| 14:32 | وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ |
| Diyanet Meali: | Allah, gökten yağmur indiren ve onunla size rızık olarak türlü meyveler çıkaran …dır. |
| 15:22 | وَأَرْسَلْنَا الرِّيَاحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً |
| Diyanet Meali: | Rüzgârları da aşılayıcı olarak gönderip yukarıdan su indirdik. |
| 16:10 | هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لَكُمْ مِنْهُ شَرَابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ |
| Diyanet Meali: | O, gökten sizin için su indirendir. İçilecek su ondandır. (Hayvanlarınızı otlattığınız) bitkiler de onunla meydana gelir. |
| 16:65 | وَاللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا |
| Diyanet Meali: | Allah, gökten su indirdi de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltti. |
| 18:29 | وَإِنْ يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ |
| Diyanet Meali: | “(Susuzluktan) feryat edip yardım dilediklerinde, maden eriyiği gibi, yüzleri yakıp kavuran bir su ile kendilerine yardım edilir.” |
| 18:41 | أَوْ يُصْبِحَ مَاؤُهَا غَوْرًا فَلَنْ تَسْتَطِيعَ لَهُ طَلَبًا |
| Diyanet Meali: | “Ya da suyu çekiliverir de (bırak bir daha bulmayı) artık onu arayamazsın bile.” * |
| 18:45 | وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ |
| Diyanet Meali: | Onlara dünya hayatının örneğini ver: (Dünya hayatı), gökten indirdiğimiz yağmur gibidir… |
| 20:53 | وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْ نَبَاتٍ شَتَّىٰ |
| Diyanet Meali: | “Size gökten yağmur indirendir.” Böylece onunla sizin için yerden türlü türlü bitkileri çift çift çıkardık. |
| 21:30 | وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ |
| Diyanet Meali: | Diri olan her şeyi sudan meydana getirdiğimizi (görmediler mi)? |
| 22:5 | وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünü de ölü, kupkuru görürsün. Biz, onun üzerine yağmur indirdiğimiz zaman kıpırdar, kabarır… |
| 22:63 | أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَتُصْبِحُ الْأَرْضُ مُخْضَرَّةً |
| Diyanet Meali: | Allah’ın gökten yağmur indirdiği, böylece yeryüzünün yemyeşil olduğunu görmedin mi? |
| 23:18 | وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Biz, gökten belli bir ölçüde su indirdik de (faydalanmanız için) onu yeryüzünde tuttuk. |
| 24:39 | وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً |
| Diyanet Meali: | İnkâr edenlere gelince; onların amelleri ıssız bir çöldeki serap gibidir. Susamış kimse onu su sanır. |
| 24:45 | وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ |
| Diyanet Meali: | Allah, bütün canlıları sudan yarattı. |
| 25:48 | وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا |
| Diyanet Meali: | Gökten tertemiz bir su indirdik. |
| 25:54 | وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا |
| Diyanet Meali: | O, sudan bir insan yaratıp ondan soy sop ve hısımlık meydana getirendir. |
| 27:60 | أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً |
| Diyanet Meali: | Yahut gökleri ve yeri yaratan ve size gökten yağmur indiren mi? |
| 28:23 | وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ |
| Diyanet Meali: | Medyen suyuna varınca, suyun başında (hayvanlarını) sulamakta olan bazı insanlar gördü. |
| 29:63 | وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ |
| Diyanet Meali: | Andolsun, eğer onlara, “Gökten yağmuru kim indirip de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltti?” diye soracak olsan, mutlaka, “Allah” diyeceklerdir. |
| 30:24 | وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا |
| Diyanet Meali: | Gökten yağmur indirip onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesi… |
| 31:10 | وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ |
| Diyanet Meali: | Gökten de yağmur indirip orada her türden güzel ve faydalı bitki bitirdik. |
| 32:8 | ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ |
| Diyanet Meali: | Sonra onun neslini bir öz sudan, değersiz bir sudan yarattı. * |
| 32:27 | أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ |
| Diyanet Meali: | Görmediler mi ki, biz yağmuru kupkuru yere göndeririz… |
| 35:27 | أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهَا |
| Diyanet Meali: | Görmüyor musun ki, Allah gökten su indirdi. Biz onunla türlü türlü renkte ürünler çıkardık. |
| 39:21 | أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَلَكَهُ يَنَابِيعَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Görmedin mi, Allah gökten su indirdi de onu yeryüzündeki kaynaklara ulaştırdı. |
| 41:39 | فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ |
| Diyanet Meali: | Onun üzerine yağmuru indirdiğimiz zaman kıpırdar kabarır. |
| 43:11 | وَالَّذِي نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَنْشَرْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا |
| Diyanet Meali: | O, gökten bir ölçüye göre yağmur indirendir. Biz onunla ölü araziyi canlandırdık. |
| 47:15 | فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ |
| Diyanet Meali: | Orada bozulmayan su ırmakları, tadı değişmeyen süt ırmakları … vardır. |
| 47:15 | كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ |
| Diyanet Meali: | (Bu cennetliklerin durumu), ateşte temelli kalacak olan ve bağırsaklarını parça parça edecek kaynar su içirilen kimseler(in durumu gibi olur mu)? |
| 50:9 | وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِيدِ |
| Diyanet Meali: | Gökten de bereketli bir su indirip onunla kullar için rızık olarak bahçeler ve biçilecek taneler (ekinler) … bitirdik. * |
| 54:11 | فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ |
| Diyanet Meali: | Biz de göğün kapılarını dökülürcesine yağan bir yağmurla açtık. * |
| 54:12 | وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُونًا فَالْتَقَى الْمَاءُ عَلَىٰ أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünü pınar pınar fışkırttık. Derken sular takdir edilmiş bir iş için birleşti. * |
| 54:28 | وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاءَ قِسْمَةٌ بَيْنَهُمْ كُلُّ شِرْبٍ مُحْتَضَرٌ |
| Diyanet Meali: | “Onlara, suyun (deve ile) kendileri arasında (nöbetleşe) paylaştırıldığını, bildir. Her su nöbetinde sahibi hazır bulunsun.” * |
| 56:31 | وَمَاءٍ مَسْكُوبٍ |
| Diyanet Meali: | Çağlayarak akan sular kenarlarında…* |
| 56:68 | أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ |
| Diyanet Meali: | İçtiğiniz suya ne dersiniz?! * |
| 67:30 | قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ |
| Diyanet Meali: | De ki: “Söyleyin bakalım: Suyunuz çekiliverse, size kim temiz bir akar su getirir?” * |
| 67:30 | قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ |
| Diyanet Meali: | De ki: “Söyleyin bakalım: Suyunuz çekiliverse, size kim temiz bir akar su getirir?” * |
| 69:11 | إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz, (Nûh zamanında) su bastığı vakit, sizi gemide biz taşıdık. * |
| 72:16 | وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا |
| Diyanet Meali: | “Eğer yolda dosdoğru olurlarsa, mutlaka onlara bol yağmur yağdırırız…” * |
| 77:20 | أَلَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ |
| Diyanet Meali: | Biz sizi bayağı bir sudan (meniden) yaratmadık mı? * |
| 77:27 | وَجَعَلْنَا فِيهَا رَوَاسِيَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَيْنَاكُمْ مَاءً فُرَاتًا |
| Diyanet Meali: | Orada sabit yüce dağlar yaratmadık mı, size tatlı bir su içirmedik mi? * |
| 78:14 | وَأَنْزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاءً ثَجَّاجًا |
| Diyanet Meali: | Yağmur yüklü yoğun bulutlardan şarıl şarıl yağmur yağdırdık. * |
| 79:31 | أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا |
| Diyanet Meali: | Ondan suyunu ve merasını çıkardı. * |
| 80:25 | أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا |
| Diyanet Meali: | Gerçekten biz, yağmuru bol bol yağdırdık. * |
| 86:6 | خُلِقَ مِنْ مَاءٍ دَافِقٍ |
| Diyanet Meali: | Fışkırıp çıkan bir sudan yaratıldı. * |