KÖK HARFLER: ف ج ر
ANLAM:
فَجَرَ : Bir şeyi ayırmak, boylamasına kesmek ya da bölmek. (Bu, fiilin temel anlamıdır.) Ayırmak ve açmak. Su için bir yer altı kanalı açmak. Hakikatten ayrılmak ya da sapmak. İtaat etmemek; birisine karşı gelmek; inanmamak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama | |
| فَجَرَ | fiil-I | 2 | Günahlara daldı, haktan döndü, ma’siyette bulundu, küfür ve inkar etti, fışkırttı | 75/5 | |
| فَجَّرَ | fiil-II | 6 | Akıttı, fışkırttı | 54/12 | Meçhul: فُجِّرَ |
| تَفَجَّرَ | fiil-V | 1 | Aktı, kaynaklandı, fışkırdı | 2/74 | |
| اِنْفَجَرَ | fiil-VII | 1 | Fışkırdı | 2/60 | |
| فَاجِرٌ | isim | 5 | Facir, günahkar | 38/28 | Çoğul: فُجَّارٌ / فَجَرَةٌ |
| فَجْرٌ | isim | 6 | Fecir (tan yerinin ağarması) | 17/78 | |
| فُجُورٌ | isim | 1 | Fücûr işlemek, günahlara dalmak, haktan dönmek | 91/8 | |
| تَفْجِيرٌ | isim | 2 | Akıtmak, fışkırtmak | 76/6 | |
| Toplam | 24 |
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Benzer Manada Kelimeler
- فَجَرَ (a)
- فَجَرَ (b)
- فَجَرَ (c)
- فَجَرَ (d)
- فَجْرٌ (a)
- فَجْرٌ (b)
- فَجْرٌ (c)
- فَجْرٌ (d)
- فُجُورٌ
Zıt Manada Kelimeler
- فَجَرَ (a)
- فَجَرَ (b)
- فَجَرَ (c)
- فَجَرَ (d)
- فَجْرٌ (a)
- فَجْرٌ (b)
- فَجْرٌ (c)
- فَجْرٌ (d)
- فُجُورٌ
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Fecr | فَجْر | Tan yerinin ağarması. Şafak. Sabah vakti, güneş doğmadan evvel şarkta hasıl olan kızıllık. |
|
| Fâcir | فَاجِر | Haktan sapan. Haram ve günaha dalmış kötü insan. Günah işleyen. | Çoğulu: Fecere, Füccâr |
| Fücûr | فُجُور | Günah. Zina. Namusları pay-mal etmek gibi şeytani iştiha. Dinsiz ve ahlaksızların durumu. |
|
| Tefcîr | تَفْجِير | Yerden su kaynatıp akıtma. |
|
| İfcâr | إِفْجَار | Fecir vaktine girme. Bir kimseyi facir sayma. |
|
| Tefeccür | تَفَجُّر | Yerden su kaynayıp akma. Tan yerinin ağarması. |
|
| Mütefeccir | مُتَفَجِّر | Açılan, görülen, tefeccür eden. |
|
| İnficâr | اِنْفِجَار | Tan yeri ağarma. Fecir sökme. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
فَجَرَ : Fiil-I.
| 17:90 | وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّىٰ تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًا |
| Diyanet Meali: | Dediler ki: “Yerden bize bir pınar fışkırtmadıkça … sana asla inanmayacağız.” * |
| 75:5 | بَلْ يُرِيدُ الْإِنْسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ |
| Diyanet Meali: | Fakat insan önünü (geleceğini, kıyameti) yalanlamak ister. * |
فَجَّرَ : Fiil-II. Meçhul: فُجِّرَ
| 17:91 | فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا |
| Diyanet Meali: | “(Yahut senin hurmalardan, üzümlerden oluşan bir bahçen olup), aralarından şarıl şarıl ırmaklar akıt(madıkça…)” |
| 18:33 | وَفَجَّرْنَا خِلَالَهُمَا نَهَرًا |
| Diyanet Meali: | Bu iki bağın arasından bir de nehir fışkırtmıştık. |
| 36:34 | وَجَعَلْنَا فِيهَا جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ وَفَجَّرْنَا فِيهَا مِنَ الْعُيُونِ |
| Diyanet Meali: | Biz orada hurmalıklar, üzüm bağları var ettik ve içlerinde pınarlar fışkırttık. * |
| 54:12 | وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُونًا فَالْتَقَى الْمَاءُ عَلَىٰ أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünü pınar pınar fışkırttık. Derken sular takdir edilmiş bir iş için birleşti. * |
| 76:6 | عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا |
| Diyanet Meali: | Bir pınar ki Allah’ın kulları ondan içer, onu (istedikleri şekilde) fışkırtıp akıtırlar. * |
| 82:3 | وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ |
| Diyanet Meali: | Denizler kaynayıp fışkırtıldığı zaman, * |
تَفَجَّرَ : Fiil-V
| 2:74 | وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الْأَنْهَارُ |
| Diyanet Meali: | Çünkü taş vardır ki, içinden ırmaklar fışkırır. |
اِنْفَجَرَ : Fiil-VII.
| 2:60 | فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا |
| Diyanet Meali: | Böylece kayadan on iki pınar fışkırmıştı. |
فَاجِرٌ : İsim. İsm-i Fâil.
| 71:27 | إِنَّكَ إِنْ تَذَرْهُمْ يُضِلُّوا عِبَادَكَ وَلَا يَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا كَفَّارًا |
| Diyanet Meali: | “Çünkü sen onları bırakırsan, kullarını saptırırlar; sadece ahlâksız ve kâfir kimseler yetiştirirler.” * |
فُجَّارٌ / فَجَرَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Mübalağalı kalıp. Çoğul. Tekili: فَاجِرٌ
| 38:28 | أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ |
| Diyanet Meali: | Yoksa Allah’a karşı gelmekten sakınanları yoldan çıkan arsızlar gibi mi tutacağız? |
| 82:14 | وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz, günahkârlar da cehennemdedirler. * |
| 83:7 | كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ |
| Diyanet Meali: | Hayır, günahkârların yazısı, muhakkak “Siccîn”dedir. * |
| 80:42 | أُولَٰئِكَ هُمُ الْكَفَرَةُ الْفَجَرَةُ |
| Diyanet Meali: | İşte onlar, kâfirlerdir, günaha dalanlardır. * |
فَجْرٌ : İsim.
| 2:187 | وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ |
| Diyanet Meali: | Şafağın aydınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye (tan yeri ağarıncaya) kadar yiyin, için. |
| 17:78 | أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ |
| Diyanet Meali: | Güneşin zevalinden (öğle vaktinde Batı’ya kaymasından) gecenin karanlığına kadar (belli vakitlerde) namazı kıl. Bir de sabah namazını kıl. |
| 17:78 | إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا |
| Diyanet Meali: | Çünkü sabah namazı şahitlidir. |
| 24:58 | مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ |
| Diyanet Meali: | (Günde üç defa); sabah namazından önce, öğleyin elbiselerinizi çıkardığınız vakit (ve yatsı namazından sonra yanınıza girecekleri zaman sizden izin istesinler). |
| 89:1 | وَالْفَجْرِ |
| Diyanet Meali: | Tan yerinin ağarmasına andolsun, * |
| 97:5 | سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ |
| Diyanet Meali: | O gece, tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir. * |
فُجُورٌ : İsim.
| 91:8 | فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا |
| Diyanet Meali: | Ona kötülük duygusunu ve takvasını (kötülükten sakınma yeteneğini) ilham edene (andolsun ki…) * |
تَفْجِيرٌ : İsim. Masdar. Tef’îl Bâbı (II. Bâb).
| 17:91 | فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا |
| Diyanet Meali: | Aralarından şarıl şarıl ırmaklar akıt(madıkça…) |
| 76:6 | عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا |
| Diyanet Meali: | Bir pınar ki Allah’ın kulları ondan içer, onu (istedikleri şekilde) fışkırtıp akıtırlar. * |