KÖK HARFLER: ج ر د
ANLAM:
جَرَدَ : (Çekirge) toprağın üzerinde ne varsa yemek ve tüm otları da talan etmek.
AÇIKLAMA:
Cerâd kelimesi “çekirge” anlamındadır. Bu kökten gelen diğer kelimeler bu anlamla ilişkilidirler. Kök fiil, “çekirgenin toprağın üzerinde ne varsa yiyip bitirmesi ve tüm otları talan etmesi”dir. “Soyutlamak” anlamındaki tecrid kelimesi de bu manadan türetilmiştir. Aynı şekilde mücerred kelimesi de “soyutlanmış” anlamındadır.
Gazete anlamındaki “ceride” kelimesi, “soyulmuş şey, soymuk, yonga; yazı tabakası” anlamındadır.
Cirit kelimesi de bu kökten gelmektedir ve “soydu, kabuğunu sıyırdı” fiilinden sıfat yapılmıştır. “Kabuğu soyulmuş hurma dalı, sırık” anlamındadır. Türkçedeki “sırık” kelimesinin “sıyırmak” fiilinden türetilmesi gibi.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| جَرَادٌ | isim | 2 | Çekirge | 7/133 | Tekili: جَرَدٌ |
|
| Toplam | 2 |
|
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Cerâd | جَرَاد | Çekirge. |
|
| Cirit (Cerîd) | جَرِيد | 1: At koşturup birbirine değnek atarak takım hâlinde oynanan oyun, cirit oyunu. 2: Bu oyunda atılan değnek. 3: Eskiden atlı askerin kullandığı, sert ağaçtan yapılmış ucu demirli kısa mızrak. |
|
| Cerîde | جَرِيدَة | 1: Gazete. 2: Tutanak, kayıt defteri. 3: Süvari kolu. | Çoğul: Cerâid |
| Tecrîd | تَجْرِيد | Açıkta bırakmak. |
|
| Mücerrid | مُجَرِّد | Tecrid eden, ayıran. |
|
| Mücerred | مُجَرَّد | 1: Madde ve cisim hâlinde olmayan. 2: Düşüncede var olan, zihinde soyutlama, tecrit yoluyla elde edilen, soyut. 3: (C.: Mücerredat) Yalnız, tek. |
|
| Tecerrüd | تَجَرُّد | Soyunma, çıplak olma. |
|
| Mütecerrid | مُتَجَرِّد | Tek kalmış, tek başına olan. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
جَرَادٌ : İsim. Çoğul. Tekili: جَرَدٌ
| 7:133 | فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُفَصَّلَاتٍ |
| Diyanet Meali: | Biz de, her biri ayrı ayrı birer mucize olmak üzere başlarına tufan, çekirge, ürün güvesi (haşarat), kurbağalar ve kan gönderdik. |
| 54:7 | خُشَّعًا أَبْصَارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُنْتَشِرٌ |
| Diyanet Meali: | Gözleri düşmüş bir hâlde dağılmış çekirgeler gibi kabirlerden çıkarlar. * |