KÖK HARFLER: ج م د
ANLAM:
جَمَدَ:
- (Su) buz kesmek, donmak, katılaşmak, kurumak.
- (Bir kişi ya da şey) sabit ya da hareketsiz kalmak; büyümekten aciz olmak, donuk ya da ölü olmak; aptal olmak; hareketsiz, durgun olmak.
AÇIKLAMA:
Bu kökün asıl anlamı “sıvı bir şeyin soğuktan veya başka bir nedenden ötürü donması, katılaşması”dır. Yağmurun az yağması ve kuraklık için de kullanılır. (Mekâyıs 223)
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| جَامِدَةٌ | isim | 1 | Akıcı olmayan, sabit, hareketsiz | 27/88 |
|
| Toplam | 1 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Cemd | جَمْد | Donmak. |
|
| Cemed | جَمَد | Dondurmak. |
|
| Câmid(e) | جَامِد | Ruhsuz, sert, katı madde. Cansız. | Çoğul: Cevâmid |
| Cemâdat | جَمَادَات | Cansızlar, cansız varlıklar. |
|
| Cemâdiyyet | ——— | Katılık. |
|
| Tecmîd | تَجْمِيد | Dondurma, dondurulma. |
|
| Mücemmed | مُجَمَّد | Dondurulmuş. |
|
| İcmâd | إِجْمَاد | Dondurma, camidleştirme. |
|
| İncimâd | اِنْجِمَاد | Donma. Buzlanma. Sertleşme. |
|
Bu kökün asıl anlamı “sıvı bir şeyin soğuktan veya başka bir nedenden ötürü donması, katılaşması”dır. Yağmurun az yağması ve kuraklık için de kullanılır. (Mekâyıs 223)
Cemaziye’l evvel ( جماداء الوّل ) kelimesi “birinci don ayı” anlamındadır. Arapça ay adları İslam öncesi dönemde güneş takvimine uygun olarak mevsim olaylarına göre adlandırılmıştır (Nişanyan Sözlük).
Cemaziye’l âhir kelimesinde de benzer şekilde bir mana söz konusudur.
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
جَامِدَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Müennes.
| 27:88 | وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ |
| Diyanet Meali: | Dağları görürsün, onları hareketsiz sanırsın. Hâlbuki onlar bulutların geçişi gibi hareket ederler. |