KÖK HARFLER: ع ش و
(ع ش و – ع ش ي)
ANLAM:
عَشَا : Bir kişi veya şeyden başkasına doğru yüz çevirmek, görmezden gelmek.
عَشِىَ : Kör olmak veya o hale gelmek. Görmesi zayıf olmak. Geceleyin görmeyip gündüzleyin görmek.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
عَشَا | fiil-I | 1 | Gaflet etti, yan baktı | 43/36 |
عِشَاءٌ | isim | 2 | Gece karanlığının başlangıcı, yatsı | 12/16 |
عَشِىٌّ | isim | 10 | Gündüzün sonu, akşam | 6/52 |
عَشِيَّةٌ | isim | 1 | Akşam | 79/46 |
| Toplam | 14 |
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Mahreci Benzeyen Kökler
Benzer Manada Kelimeler
- عَشَاءٌ
- عِشَاءٌ
- عَشِيٌّ > bu kök
- عَشِيَّةٌ > bu kök
Zıt Manada Kelimeler
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
Aşiyy | عَشِيّ | Akşam, akşam üzeri. |
Âşî | عَاشِى | Akşam yemeği yiyen. |
Aşâ’ | عَشَاء | Akşam yemeği. |
Işâ’ | عِشَاء | Yatsı zamanı. Akşam ile yatsı namazı arasındaki vakit. |
Işâân | عِشَاآنِ | Akşam ile yatsı. |
Işâeyn | عِشَائَيْنِ | Akşam ile yatsı zamanı. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
عَشَا : Fiil-I.
43:36 | وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَٰنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ |
Diyanet Meali: | Kim, Rahmân’ın Zikri’ni görmezlikten gelirse, biz onun başına bir şeytan sararız. Artık o, onun ayrılmaz dostudur. * |
عِشَاءٌ : İsim.
12:16 | وَجَاءُوا أَبَاهُمْ عِشَاءً يَبْكُونَ |
Diyanet Meali: | (Yûsuf’u kuyuya bırakıp) akşamleyin ağlayarak babalarına geldiler. * |
24:58 | وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ |
Diyanet Meali: | (Ey iman edenler! Ellerinizin altında bulunanlar, köleleriniz ve sizden henüz bulûğ çağına ermemiş olanlar, günde üç defa; sabah namazından önce, öğleyin) elbiselerinizi çıkardığınız vakit ve yatsı namazından sonra (yanınıza girecekleri zaman sizden izin istesinler). |
عَشِىٌّ : İsim.
3:41 | وَاذْكُرْ رَبَّكَ كَثِيرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ |
Diyanet Meali: | “Ayrıca Rabbini çok an, sabah akşam tesbih et.” |
6:52 | وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ |
Diyanet Meali: | Rablerinin rızasını isteyerek sabah akşam O’na dua edenleri yanından kovma. |
18:28 | وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ |
Diyanet Meali: | Sabah akşam Rablerine, O’nun rızasını dileyerek dua edenlerle birlikte sabret. |
30:18 | وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ |
Diyanet Meali: | Göklerde ve yerde hamd O’na mahsustur. Gündüzün sonunda ve öğle vaktine girdiğinizde Allah’ı tespih edin. * |
38:18 | إِنَّا سَخَّرْنَا الْجِبَالَ مَعَهُ يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِشْرَاقِ |
Diyanet Meali: | Akşam sabah kendisiyle birlikte tesbih etsinler diye biz, dağları (ve toplanıp gelen kuşları) Dâvûd’un emrine verdik. * |
38:31 | إِذْ عُرِضَ عَلَيْهِ بِالْعَشِيِّ الصَّافِنَاتُ الْجِيَادُ |
Diyanet Meali: | Hani ona akşamüstü bir ayağını tırnağı üstüne dikip üç ayağının üzerinde duran çalımlı ve soylu atlar sunulmuştu. * |
40:46 | النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا |
Diyanet Meali: | (Öyle bir) ateş ki, onlar sabah akşam ona sunulurlar. |
40:55 | وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالْإِبْكَارِ |
Diyanet Meali: | Günahının bağışlanmasını iste. Akşam sabah Rabbini hamd ederek tespih et! |
19:11 | فَأَوْحَىٰ إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا |
Diyanet Meali: | Ve onlara “Sabah akşam Allah’ı tespih edin” diye işaret etti. |
19:62 | لَا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا إِلَّا سَلَامًا وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا |
Diyanet Meali: | Orada boş söz işitmezler. Yalnızca (meleklerin) “selâm!” (deyişini) işitirler. Orada sabah akşam rızıkları da vardır. * |
عَشِيَّةٌ : İsim.
79:46 | كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا |
Diyanet Meali: | Kıyameti gördükleri gün onlar, sanki dünyada ancak bir akşam, yahut bir kuşluk vakti kadar kalmış gibidirler. * |