KÖK HARFLER: ع د ل
ANLAM:
عَدَلَ : Adaletli davranmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| عَدَلَ | fiil-I | 14 | Adalet etti, fidye verdi | 42/15 |
| عَدْلٌ | isim | 14 | Denk, adalet, doğruluk, hak yememe, fidye, kıymet, değer | 2/48 |
|
| Toplam | 28 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Adl | عَدْل | Hakkaniyet. Adalet üzere oluş. |
| Âdil | عَادِل | Adalet eden. |
| Adlî | عَدْلِى | Adaletle ilgili. |
| Adliye | عَدْلِيَة | Mahkeme. Muhakeme işleriyle uğraşan daire. |
| Adâlet | عَدَالَة | Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, doğruluk. |
| Ta’dil | تَعْدِيل | Doğrultma, yapılması gereken değişiklik. |
| Ta’dilât | تَعْدِيلَات | Değişiklikler, doğrultmalar, değiştirmeler, tebdil etmeler. |
| Muâdele | مُعَادَلَة | Müsavilik, denklik. Karşılıklı uygunluk. Adalet. |
| Muâdelet | مُعَادَلَة | Müsavilik, denklik. Karşılıklı uygunluk. |
| Muâdelât | مُعَادَلَات | Beraberlikler, musavilikler. |
| Muâdil | مُعَادِل | Müsavi, eşit, denk. |
| Teâdül | تَعَادُل | Birbirine denk gelme. Eşitlik, denklik, beraberlik. |
| Müteâdil | مُتَعَادِل | Birbirine denk ve eşit gelen. Teadül eden. |
| İ’tidâl | اِعْتِدَال | Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak. |
| Mu’tedil | مُعْتَدِل | Ne pek az, ne pek çok olan. Orta halli. İtidalli. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
عَدَلَ : Fiil-I.
| 4:3 | فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ |
| Diyanet Meali: | Eğer (o kadınlar arasında da) adaletli davranmayacağınızdan korkarsanız, o taktirde bir tane alın veya sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. |
| 4:129 | وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ |
| Diyanet Meali: | Ne kadar uğraşırsanız uğraşın, kadınlar arasında adaleti yerine getiremezsiniz. |
| 4:135 | فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَىٰ أَنْ تَعْدِلُوا |
| Diyanet Meali: | Öyle ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayın. |
| 5:8 | وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا |
| Diyanet Meali: | Bir topluma olan kininiz, sakın ha sizi adaletsizliğe itmesin. Âdil olun. |
| 5:8 | اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَاتَّقُوا اللَّهَ |
| Diyanet Meali: | Âdil olun. Bu, Allah’a karşı gelmekten sakınmaya daha yakındır. Allah’a karşı gelmekten sakının. |
| 6:1 | ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Böyle iken inkâr edenler başka şeyleri Rablerine denk tutuyorlar. |
| 6:70 | وَإِنْ تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لَا يُؤْخَذْ مِنْهَا |
| Diyanet Meali: | (Kurtuluşu için) her türlü fidyeyi verse de bu ondan kabul edilmez. |
| 6:150 | وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَهُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Ve ahirete inanmayanların (arzularına uyma). Onlar Rablerine, başka şeyleri denk tutuyorlar. |
| 6:152 | وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ |
| Diyanet Meali: | (Birisi hakkında) konuştuğunuz zaman yakınınız bile olsa âdil olun. |
| 7:159 | وَمِنْ قَوْمِ مُوسَىٰ أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Mûsâ’nın kavminden (insanları) hak ile doğru yola ileten ve onunla adaletli davranan bir topluluk da vardı. * |
| 7:181 | وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Yarattıklarımızdan, hakka sarılarak doğru yolu gösteren ve hak ile adaleti gerçekleştiren bir topluluk vardır. * |
| 27:60 | أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Allah ile birlikte başka ilâh mı var!? Hayır, onlar (Allah’a) eş tutan bir kavimdir. |
| 42:15 | وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ |
| Diyanet Meali: | “Aranızda adaleti gerçekleştirmekle emrolundum. |
| 82:7 | الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ |
| Diyanet Meali: | Seni yaratan, şekillendirip ölçülü yapan (cömert Rabbine karşı seni ne aldattı)?* |
عَدْلٌ : İsim.
| 2:48 | وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ |
| Diyanet Meali: | Hiçbir kimseden herhangi bir şefaat kabul olunmaz, fidye alınmaz. |
| 2:123 | وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ |
| Diyanet Meali: | Hiç kimseden fidye alınmayacağı, kimseye şefaatin (aracılığın) yarar sağlamayacağı (günden sakının). |
| 2:282 | وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ |
| Diyanet Meali: | Aranızda bir yazıcı adaletle yazsın. |
| 2:282 | أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ |
| Diyanet Meali: | Ya da yazdıramıyorsa, velisi adaletle yazdırsın. |
| 4:58 | وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ |
| Diyanet Meali: | (Allah) insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi (emrediyor). |
| 5:95 | فَجَزَاءٌ مِثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ |
| Diyanet Meali: | (Kim ihramlı iken onu kasten öldürürse kendisine) bir ceza vardır. (Bu ceza), öldürdüğünün dengi olup, içinizden iki âdil kimsenin takdir edeceği (bir kurbanlık hayvan) …dır. |
| 5:95 | أَوْ عَدْلُ ذَٰلِكَ صِيَامًا لِيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ |
| Diyanet Meali: | Yahut onun dengi oruç tutmaktır. (Bu) yaptığı işin kötü sonucunu tatması içindir. |
| 5:106 | اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ |
| Diyanet Meali: | (Ey iman edenler! Birinizin ölümü yaklaştığı zaman, vasiyet sırasında aranızda şahitlik edecek olanlar) sizden adaletli iki kişidir. Yahut; (seferde olup da başınıza ölüm musibeti gelirse), sizin dışınızdan başka iki kişi (şahitlik eder). |
| 6:70 | وَإِنْ تَعْدِلْ كُلَّ عَدْلٍ لَا يُؤْخَذْ مِنْهَا |
| Diyanet Meali: | (Kurtuluşu için) her türlü fidyeyi verse de bu ondan kabul edilmez. |
| 6:115 | وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ |
| Diyanet Meali: | Rabbinin kelimesi (Kur’an) doğruluk ve adalet bakımından tamdır. Onun kelimelerini değiştirebilecek yoktur. |
| 16:76 | هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ |
| Diyanet Meali: | Bu, adaletle emreden ve doğru yol üzere olan kimse ile eşit olur mu? |
| 16:90 | إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَىٰ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder… |
| 49:9 | فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا |
| Diyanet Meali: | Eğer (Allah’ın emrine) dönerse, artık aralarını adaletle düzeltin ve (onlara) adaletli davranın. |
| 65:2 | وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ |
| Diyanet Meali: | İçinizden iki âdil kimseyi şahit tutun. Şahitliği Allah için dosdoğru yapın. |