KÖK HARFLER: ع ج ز
ANLAM:
عَجَزَ: (Kadın) yaşlanmak, ihtiyarlamak. Kuvvetten, güçten, liyakatten düşmek; bir şeyi yapamayacak kadar güçsüz veya aciz olmak; o şeyi yapmak için çok yaşlı olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
xx
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| عَجَزَ | fiil-I | 1 | Yapamaz oldu, aciz kaldı | 5/31 |
|
| أَعْجَزَ | fiil-IV | 4 | Aciz bıraktı | 72/12 |
|
| عَجُوزٌ | isim | 4 | Yaşlı, ihtiyar kadın | 26/171 |
|
| أَعْجَازٌ | isim | 2 | Geri, arka (çoğul) | 54/20 | Tekil: عَجُزٌ |
| مُعْجِزٌ | isim | 12 | Aciz bırakan | 6/134 |
|
| مُعَاجِزٌ | isim | 3 | Aciz bırakmaya çalışan | 22/51 |
|
|
| Toplam | 26 |
|
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Benzer Manada Kelimeler
- عَجَزَ
- عَجُزَ
- أَعْجَزَ
- عَجُوزٌ
- مُعْجِزٌ
- مُعْجِزَةٌ
Zıt Manada Kelimeler
- عَجَزَ
- عَجِزَ
- أَعْجَزَ
- عَجُوزٌ
- حَدَثٌ > bak: ح د ث
- شَابٌّ
- فَتًى
- مُعْجِزٌ
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Acz | عَجْز | Beceriksizlik. İktidarsızlık. Kuvvetsizlik. Güçsüzlük. Yapamamak. |
| Âciz | عَاجِز | Beceriksiz. Eli ermez. Kabiliyetsiz. Gücü yetmez olan. |
| Aciziyyet | عَجْزِيَّة | Acizlik, beceriksizlik, kabiliyetsizlik. |
| Acûz(e) | عَجُوز، عَجُوزَة | Çok yaşlı kadın. Kocakarı. |
| A’câz | أَعْجَاز | Acizler. |
| Ta’ciz | تَعْجِيز | Tedirgin etme, rahatsız etme. |
| İ’câz | إِعْجَاز | Aciz bırakmak. Acze düşürmek, şaşırtmak. |
| Mu’ciz | مُعْجِز | İnsanı aciz bırakan. |
| Mu’cize | مُعْجِزَة | İnsanların, yapmasında aciz kaldıkları ve ancak Allah tarafından peygamberlere nasib olan harika. Kerametten yüksek, fevkalade hadise. |
| Ucuz | ——— | Fiyatı yüksek olmayan, pahası az, düşük fiyatlı, pahalı karşıtı. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
عَجَزَ : Fiil-I.
| 5:31 | قَالَ يَا وَيْلَتَا أَعَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هَٰذَا الْغُرَابِ |
| Diyanet Meali: | “Yazıklar olsun bana! Şu karga kadar olup da (kardeşimin cesedini örtmekten) âciz miyim ben?” dedi. |
أعْجَزَ : Fiil-IV.
| 8:59 | وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لَا يُعْجِزُونَ |
| Diyanet Meali: | İnkâr edenler, asla yakayı kurtardıklarını zannetmesinler. Çünkü onlar (sizi) âciz bırakamazlar. * |
| 35:44 | وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْءٍ فِي السَّمَاوَاتِ |
| Diyanet Meali: | Göklerdeki (ve yerdeki) hiçbir şey, Allah’ı âciz bırakacak değildir. |
| 72:12 | وَأَنَّا ظَنَنَّا أَنْ لَنْ نُعْجِزَ اللَّهَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | “Muhakkak ki biz Allah’ı yeryüzünde âciz bırakamayacağımızı anladık.” |
| 72:12 | وَلَنْ نُعْجِزَهُ هَرَبًا |
| Diyanet Meali: | “Kaçarak da onu âciz bırakamayacağımızı (anladık).” |
عَجُوزٌ : İsim.
| 11:72 | قَالَتْ يَا وَيْلَتَىٰ أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَٰذَا بَعْلِي شَيْخًا |
| Diyanet Meali: | Karısı, “Vay başıma gelenler! Ben bir kocakarı ve bu kocam da bir ihtiyar iken çocuk mu doğuracağım?” dedi. |
| 26:171 | إِلَّا عَجُوزًا فِي الْغَابِرِينَ |
| Diyanet Meali: | Geri kalanlar arasındaki yaşlı bir kadın hariç…* |
| 37:135 | إِلَّا عَجُوزًا فِي الْغَابِرِينَ |
| Diyanet Meali: | Geride kalanlar arasındaki yaşlı bir kadın (kâfir olan eşi) dışında …* |
| 51:29 | فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ |
| Diyanet Meali: | Bunun üzerine karısı bir çığlık kopararak yönelip elini yüzüne vurdu. “Ben kısır bir kocakarıyım (nasıl çocuğum olabilir?)” dedi. * |
أَعْجَازٌ : İsim.
| 54:20 | تَنْزِعُ النَّاسَ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ مُنْقَعِرٍ |
| Diyanet Meali: | İnsanları köklerinden sökülmüş hurma kütükleri gibi kaldırıp atıyordu. * |
| 69:7 | فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَىٰ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ |
| Diyanet Meali: | Öyle ki (eğer orada olsaydın), o kavmi, içi boş hurma kütükleri gibi oracıkta yere serilmiş hâlde görürdün. |
مُعْجِزٌ : İsim. İsm-i Fâil. İf’âl Bâbı (IV. Bâb).
| 6:134 | إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لَآتٍ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz size va’dedilen şeyler mutlaka gelecektir. Siz bunun önüne geçemezsiniz. * |
| 9:2 | وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ |
| Diyanet Meali: | Şunu bilin ki, siz Allah’ı âciz bırakacak değilsiniz. |
| 9:3 | وَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ غَيْرُ مُعْجِزِي اللَّهِ |
| Diyanet Meali: | Ama yüz çevirirseniz, şunu iyi bilin ki, siz Allah’ı âciz bırakabilecek değilsiniz. |
| 10:53 | قُلْ إِي وَرَبِّي إِنَّهُ لَحَقٌّ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ |
| Diyanet Meali: | De ki: “Evet, Rabbime andolsun ki o elbette gerçektir. Siz (bu konuda Allah’ı) âciz kılacak değilsiniz.” |
| 11:20 | أُولَٰئِكَ لَمْ يَكُونُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Onlar yeryüzünde (Allah’ı) âciz bırakabilecek değillerdir. |
| 11:33 | قَالَ إِنَّمَا يَأْتِيكُمْ بِهِ اللَّهُ إِنْ شَاءَ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ |
| Diyanet Meali: | Nûh dedi ki: “Onu size, dilerse ancak Allah getirir ve siz (Allah’ı) âciz bırakamazsınız.” * |
| 16:46 | أَوْ يَأْخُذَهُمْ فِي تَقَلُّبِهِمْ فَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ |
| Diyanet Meali: | Yahut onlar dönüp dolaşırken Allah’ın kendilerini yakalayıvermesinden emin mi oldular? Onlar, Allah’ı âciz bırakacak değillerdir. * |
| 24:57 | لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ |
| Diyanet Meali: | İnkâr edenlerin (Allah’ı) yeryüzünde âciz bırakacaklarını sanma! Onların varacağı yer cehennemdir. |
| 29:22 | وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ |
| Diyanet Meali: | Siz, yerde de gökte de (Allah’ı) âciz bırakacak değilsiniz. |
| 39:51 | سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ |
| Diyanet Meali: | (Onlardan zulmedenler var ya), kazandıkları şeylerin kötülükleri onlara isabet edecektir. Onlar Allah’ı âciz bırakacak değillerdir. |
| 42:31 | وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünde O’nu âciz bırakamazsınız. |
| 46:32 | وَمَنْ لَا يُجِبْ دَاعِيَ اللَّهِ فَلَيْسَ بِمُعْجِزٍ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Kim Allah’ın davetçisine uymazsa, yeryüzünde Allah’ı âciz bırakacak değildir. |
مُعَاجِزِينَ : İsim. İsm-i Fâil. Mufâale Bâbı (III. Bâb). Kurallı Erkek Çoğul. Nasb / Cerr Hali. Tekili: مُعَاجِزٌ
| 22:51 | وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ |
| Diyanet Meali: | Âyetlerimizi geçersiz kılmak için çaba gösterenler var ya, işte onlar cehennemliklerdir. * |
| 34:5 | وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ |
| Diyanet Meali: | Âyetlerimizi geçersiz kılmak için yarışırcasına çaba harcayanlar var ya; işte onlar için (elem dolu, çok kötü) bir azap vardır. |
| 34:38 | وَالَّذِينَ يَسْعَوْنَ فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَٰئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ |
| Diyanet Meali: | Âyetlerimizi geçersiz kılmak için yarışanlar var ya, işte onlar azap için hazır bulundurulacaklar. * |