Dini Terimler Sözlüğü

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z

P

pagan

1. Uydurma tanrılara inanan veya çok tanrılı dinden olan kimse; putperest.

2. Hristiyanların, Hristiyanlığı kabul etmemiş topluluklara verdikleri ad.



Panislamizm

Bütün Müslümanları aynı yönetim altında toplama amacını güden siyasi akım.



panteizm

Yaratanla yaratılan şeyler arasında ayrılık tanımayan, tanrı ile kâinatın tek varlık olduğunu iddia eden ve temeli eski Yunan’a dayanan doktrin.

Panteizmle İslam düşüncesindeki vahdetivücut arasında farklılıklar vardır. Vahdetivücut, âlemdeki bütün varlıkları Allah’ın zuhur yani gözükme yeri olarak görme ve Allah’ı tek varlık olarak tanıma anlayışıdır. Varlıkları Allah’ın kudretinin ve cemalinin bir tecellisi olarak kabul eden vahdetivücut, tabiatı tanrı olarak gören panteizmden tamamen ayrılır.



papa

Tüm Katoliklerin kendisine bağlanmakla yükümlü oldukları Roma Katolik Kilisesinin başkanı, Katolik Kilisesinin ruhani lideri.

İlk Papa M. I. asırda yaşayan Aziz Petro’dur. Papalar Hz. İsa’nın vekili sayılan Aziz Petro’nun halifeleri kabul edilirler. 726 yılına kadar sadece ruhani bir liderliğe sahip olan Papalar, bu tarihten sonra dünyevi bir egemenliğe de sahip olmuşlardır.

Günümüzde papalığın merkezi İtalya’nın Roma kentidir. Papalık, Roma’nın merkezindeki yarım kilometre karelik alana sahip bağımsız bir devlettir. Bu devletin adı Vatikan’dır. Vatikan dünyanın en küçük devleti olmasına rağmen çok büyük parasal ve gayrimenkul servete sahiptir. Papalığın resmi dili Latincedir.



papaz

Hristiyan din adamı, rahip, keşiş, Orta Çağ’daki Hristiyan din adamlarının genel adı.

Papazlar, Hristiyanlığın yayılmasında emeği olan kişilerdir. En başta gelen görevleri vaaz verme, eğitime katılma ve günah çıkarma ayinlerini yönetmektir. Papazlar kendilerini tanrının temsilcisi olarak görürler. Kilisenin faaliyetlerinde papaz en etkin görevi üstlenmiş kişidir.



patrik

Ortodoksların ve bazı doğu kiliselerinin ruhani lideri.

Patrik unvanı daha önceleri batı kiliseleri için de kullanılmakla birlikte günümüzde yalnızca Ortodoks Kilisesi için kullanılmaktadır. Bu unvan ilk defa Kadıköy Konsili’nde kullanılmıştır (M. 451). Patriklik, piskoposların büyük şehirlerde yoğunlaşmalarının bir sonucu olarak şehrin dinî idaresinin sağlanması amacıyla piskoposlar arasından seçilmiş idarecinin unvanıdır.



patrikhane

Hristiyanların dinî ve resmi işlerini yürüten Ortodoks Kiliseleri Başkanlığı.

peygamber

1. Resul, elçi, nebi, yalvaç.

“İman; Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, kaza ve kaderin, hayrın ve şerrin Allah’tan olduğuna inanmaktır.”

Hadis-i Şerif

2. Allah’ın kendi katından kullarına göndermiş olduğu inanç esaslarını, ibadet biçimlerini, ahlaki kuralları, tüm emir ve yasaklarını bildirmek, insanlara güzeli, doğruyu ve yanlış olan şeyleri açıklamak üzere görevlendirdiği ve vahiyle desteklediği seçilmiş insan.

Peygamberlere iman Müslümanlığın şartlarındandır. Peygamberlerden birisini inkâr etmek, hepsini inkâr etmek gibidir. İlk peygamber Hz. Âdem, son peygamber Hz. Muhammed’dir. Hz. Muhammed’den sonra bir daha peygamber gelmeyecektir.

Allah, her topluma bir peygamber göndermiştir. Kur’an-ı Kerim, vermiş oldukları mücadeleyi çok önemli bulduğu bazı peygamberlerin kıssalarını anlatmıştır. Kur’an-ı Kerim’de kıssaları anlatılan ve isimleri geçen peygamberler şunlardır: Hz. Âdem, İdris, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Lut, İsmail, İshak, Yakup, Yusuf, Eyyub, Şuayp, Musa, Harun, Davut, Süleyman, İlyas, Elyasa, Zülkifl, Yunus, Zekeriya, Yahya, İsa, Muhammed (as.). Kur'an’da ismi geçen Lokman, Üzeyir, Zülkarneyn’in ise peygamber olup olmadıkları kesin değildir.

Peygamberlerde şu nitelikler bulunur: İsmet (günah işlemekten korunma), emanet (gerek peygamberlik gerekse diğer konularda güvenilir olma), sıdk (her hususta doğru sözlü olma), fetanet (akıllı, sağlam bir düşünce ve zekâya sahip olma) ve tebliğ (emrolundukları dini hükümleri tüm insanlara olduğu gibi bildirme).

“Onlar ki Allah’ı ve peygamberlerini inkâr ederler, Allah ile elçilerinin arasını ayırmak isterler. ‘Kimine inanırız, kimini inkâr ederiz.’ derler. Bu ikisinin (imanla inkârın) arasında bir yol tutmak isterler. İşte onlar gerçek kâfirlerdir...”

Kur’an-ı Kerim 4/150-151



pir

1. Yaşlı, ihtiyar.

2. Şeyh, mürşit, üstad.

Ana başta taç imiş,

Her derde ilaç imiş,

Bir evlat pir olsa da

Anaya muhtaç imiş

H. Nail Kubalı

3. Bir tarikatın kurucusu durumunda olan kişi, tasavvuf yoluna giren ve kendini bu yolda geliştirmek isteyen insanlara yararlı ve zararlı şeyleri göstererek örnek olan kimse.

Piri olmayan erişmez menzile,

Pir gerek kim aynayı her dem sile

Kaygusuz Abdal





piskopos

Baş papaz, papazlığın en yüksek derecesine ulaşan ve bir bölgenin ruhani yönetimine başkanlık eden kilise adamı.



Protestanlık

On altıncı yüzyılda Martin Luther (ö. 1546) ve Jean Calvin’in(ö. 1564) öncülüğünde Katolik kilisesine ve Papa’nın otoritesine karşı girişilen reform hareketinin sonunda doğan (M. 1529) ve Hristiyanlığın en büyük üç kilisesinden biri.

Protestanlık, XVI. yüzyılda Avrupa ve diğer kıtalarda daha çok Katolikler arasında yayılma imkânı bulmuştur. Papazlara ihtiyaç duyulmaksızın İncil’i okuyabildikleri için Protestanlığa ‘İncil Kilisesi’ de denilmiştir. Protestanlık, Aziz Pavlus’un öğretisine sadık kalarak dinin emir ve yasaklarına aynen uymayı Hristiyanlığın temeli sayar.

Protestanlığın temel ilkeleri şunlardır: İman ve kilise düzeni konularında mukaddes metinler üstündür. Her Hristiyan, din adamı sayılır. Dua ve metinler her milletin kendi diliyle yapılabilir.

Günümüzde Protestanlar genellikle Kuzey Amerika’da bulunmaktadır. İngiltere, Almanya, Kanada, Avustralya, Brezilya, Hollanda, İsveç, Danimarka ve Finlandiya’da da Protestanların sayısı çoktur.



put

1. Bazı ilkel toplumlarda doğaüstü güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesne, tapıncak, sanem, fetiş.

2. Kendisine tapılmak, ibadet edilmek üzere taş, ağaç, maden, toprak vb. şeylerden yapılmış olan heykel, resim ve oymalar.

“Ey inananlar! İçki, kumar, putlar ve fal okları şüphesiz şeytan işi pisliklerdir. Bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz.”

Kur’an-ı Kerim 5/90

3. İnsan ya da insanüstü güçlere sahip olduğuna inanılan varlıklara aşırı sevgi ve saygıdan kaynaklanan ve tapınmak amacıyla yapılan heykeller.

“İbrahim, Rabbine şöyle dua etmişti: ‘Ey Rabbim! Bu beldeyi (Mekke) güvenli kıl, beni ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut.”

Kur’an-ı Kerim 14/35



putperest

1. Puta tapan, şirk ve küfür içinde bocalayan kimse.

2. Allah’a yapılması gereken ibadeti, ona gösterilmesi gereken saygı ve sevgiyi, Allah’ın dışında ilah kabul edilen herhangi bir varlığa gösteren, tapınan.

İslam’a göre putperestliğin hiçbir değeri yoktur. İslam, putperestliğin her türlüsünü yasaklar ve kaldırılmasını emreder. Bütün peygamberler, toplumlarındaki putperest-lerle mücadele etmişlerdir. Hz. Muhammed de dönemindeki putperestliği ortadan kaldırdığı gibi yeniden putperestliği çağrıştıracak olan söz ve davranışları da yasaklamıştır.