Dini Terimler Sözlüğü

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z

O

On Emir

Allah’ın, Hz. Musa’ya Tur Dağı’nda verdiği ve İsrailoğulları’nın uymalarını istediği inanç ve ahlakla ilgili kurallar, Evamiriaşere.

Yahudiliğin temel ilkelerini içine alan On Emir; Hz. Musa’ya iki taş levha üzerine yazılı olarak verilmiştir.

On Emir’in içerdiği buyruklar şunlardır:

1. Seni Mısır diyarından, esirlik evinden kurtaran Allah benim.

2. Benden başka hiçbir varlığa ve putlara tapmayacaksın.

3. Allah ismini boş yere konuşmayacaksın.

4. Cumartesi gününü kutsal sayacak, çalışmayacaksın.

5. Anne ve babana hürmet edeceksin.

6. Hiçbir insanı haksız yere öldürmeyeceksin.

7. Zina yapmayacaksın.

8. Başkasının malını çalmayacaksın.

9. Yalancı şahitlik yapmayacaksın.

10. Hiç kimsenin evine barkına, çoluk çocuğuna, malına, mülküne göz dikmeyeceksin.



On İki İmam

Şia mezheplerinden Caferiye veya İsnaaşeriye’ye göre din ve dünya işlerini düzenleyen ve idare eden on iki önder, rehber.

Şiilerin inancına göre on iki imamın görevi Hz. Muhammed’in çağrısını sürdürmek, insanların dünya ve ahiret hayatlarını düzenlemektir. İmamlara itaat etmek ve onlara gerektiğinde yardım etmek şarttır. Şiilerce kabul edilen On İki İmam şunlardır:

Ali b. Ebi Talip (ö. 40/661)

Hasan b. Ali (ö. 50/670)

Hüseyin b. Ali (ö. 61/680)

Ali Zeynel Abidin b. Hüseyin (ö. 94/712)

Muhammed el-Bakır (ö. 114/733)

Cafer es-Sadık (ö. 148/765)

Musa el-Kâzım (ö. 183/799)

Ali er-Rıza (ö. 203/818)

Muhammed el-Cevad (ö. 220/835)

Ali el-Hadi (ö. 254/868)

Hasan el-Askerî (ö. 260/874)

Muhammed el-Mehdi (ö.?)



Ortodoks

1. Hristiyanlığın üç büyük kilisesinden biri.

2. Ortodoks kilisesine bağlı olan kişi.

Ortodoksluk, M. 1054 yılında Roma’dan ayrılmıştır. Geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bir mezheptir. XI. yüzyıldan sonra Slavlar arasında yayılmaya başlamıştır. Aynı yüzyılda Bulgarlar ve Sırplar da Ortodoksluğu kabul etmişlerdir. Ortodoksluğun en büyük ruhani lideri İstanbul Fener’de oturmaktadır. 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u aldığında Ortodoks patriğini de koruması altına almıştır. 1839 Tanzimat Fermanıyla birlikte Ortodokslara daha fazla haklar tanınmıştır.

Ortodoksluğun başlıca inanç esasları şunlardır:

1. Patrik ruhani liderdir.

2. Hz. Meryem, Hz. İsa ve azizlerin resimleri (ikona) saygıya değerdir.

3. Ruhulkudüs, oğul yoluyla babadan çıkmıştır.

4. Her ülkenin Ortodoksları kendi dillerinde ibadet ederler.

5. Haç sağdan sola doğru çıkartılır.

6. Keşişler, piskoposlar ve patrikler evlenemez. Papazlar ise evlenebilir.

7. Ekmek-şarap ayinleri kutsaldır.

8. Ayinler günlük, haftalık ve yıllık olarak yapılır.

9. Kitab-ı Mukaddes ve kilise imanın kaynağı ve rehberidir.



oruç

İslam’ın beş temel şartından biri olarak sorumluluk çağına gelmiş olan Müslümanların ibadet niyetiyle imsak vaktinden itibaren, güneşin batışına kadar yemeden, içmeden ve cinsel yakınlıktan uzaklaşmaları.

Ramazan orucunu tutmak sorumluluk çağına gelmiş olan akıllı, sağlıklı ve yolcu olmayan her Müslümana farzdır. Farz orucun dışında nafile oruçlar da vardır.

Oruç Müslümanları ruhen geliştirir, ahlaken olgunlaştırır. Orucun olumlu etkisi ile ilgili olarak Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Kim (oruçlu iken) yalan söylemeyi ve yalanla amel etmeyi bırakmazsa Allah’ın onun yemeyi, içmeyi terk etmesine ihtiyacı yoktur.”

Hadis-i Şerif

“Ey iman edenler! Sizden öncekilere oruç farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Bu sayede Allah’ın emirlerini yerine getirir, yasaklarından sakınırsınız.”

Kur'an-ı Kerim 2/183

Kur’an-ı Kerim’in vermiş olduğu bilgilere göre Yüce Allah, Hz. Adem’den itibaren bütün ümmetlere oruç ibadetini emretmiştir. Her peygamber oruçla ilgili bilgileri kavimlerine açıklamıştır.

oryantalist

bk. müsteşrik.



Hz. Osman

Hz. Peygamber’in damadı ve dört halifenin üçüncüsü.

Hz. Osman b. Affan (ö. 35/656), Ümeyyeoğulları ailesine mensuptur. Soyu, beşinci kuşakta Hz. Peygamber’le birleşir. Meşhur Fil Olayı’ndan altı sene sonra Mekke’de doğmuştur. Hz. Muhammed, peygamberlikle görevlendirildiğinde, Hz. Osman’ın otuz dört yaşlarında olduğu rivayet edilmiştir. Hz. Ebubekir’in davetiyle Müslümanlığı kabul etmiştir.

Sağlığında cennetle müjdelenen on kişiden biri olan Hz. Osman, önce Hz. Peygamber’in kızı Rukiye ile, Rukiye’nin vefatından sonra da diğer kızı Ümmügülsüm ile evlenmiştir. Hz. Muhammed’in iki kızı ile evlendiği için ‘iki nur sahibi’ anlamında ‘Zinnureyn’ lakabıyla meşhur olmuştur. İslam’ı yaşamak ve tebliğ etmek için Habeşistan’a hicret edenlerin içinde yer almıştır. Daha sonra da Habeşistan’dan Hz. Peygamber’in emriyle Medine’ye hicret etmiştir.

Hz. Osman zengin sahabelerdendir. Bu zenginliğini Allah yolunda kullandığı için Hz. Peygamber’in övgüsünü kazanmıştır. Cömertliği, nezaketi, merhameti ve ahlakının güzelliği ile meşhur olmuştur. Hz. Peygamber’in sağlığında onun yanından ayrılmamıştır. Hz. Peygamber’in vefatından sonra, hilafet merkezi olan Medine’de kalmıştır. Hz. Ömer’in vefatından sonra ise Müslümanlar Hz. Osman’ı halife olarak seçmişlerdir. Halifelik müddeti yaklaşık on iki yıl sürmüştür. Hilafeti döneminde birçok fetih yapıldığı gibi, Hz. Ebubekir döneminde tek kitap hâline getirilen Kur’an-ı Kerim, okuma farklılıklarını ortadan kaldırmak amacıyla çoğaltılarak o günkü yerleşim merkezlerine gönderilmiştir. Halifeliğinin son dönemlerinde iç karışıklıklar sonucunda evi abluka altına alınmış, sonra da isyancılar tarafından M. 656 yılında şehit edilmiştir.



Otuz iki farz

Her Müslümanın yerine getirmesi gereken, Kur'an-ı Kerim ve sünnetten çıkartılan iman, İslam, abdest, gusül, teyemmüm ve namazla ilgili farzlar, emirler.

Otuz iki farzın altısı imandan, beşi İslam’dan, dördü abdestten, üçü gusülden, ikisi teyemmümden, on ikisi namazın şartlarından oluşmaktadır.

Otuz iki farzın geniş açılımı şu şekildedir:

1. İmanın şartları

İmanın şartları altıdır:

- Allah’a iman.

- Meleklere iman.

- Kitaplara iman.

- Peygamberlere iman.

- Ahirete iman.

- Kaza ve kadere iman.

2. İslam’ın şartları

İslam’ın şartları beştir:

- Allah’a ve Peygamberine iman.

- Namaz kılma.

- Zekât verme.

- Haccetme.

- Oruç tutma.

3. Abdestin şartları

Abdestin şartları dörttür:

- Yüzü yıkama.

- Dirseklerle birlikte el ve kolları yıkama.

- Başı mesh etme.

- Ayakları, ayak bileklerine kadar yıkama.

4. Guslün şartları

Guslün şartları üçtür:

- Ağzı bol su ile yıkama.

- Burnun içini yıkama.

- Bütün vücudu tepeden tırnağa kuru yer kalmayacak şekilde yıkama.

5. Teyemmümün şartları

Teyemmümün şartları ikidir:

- Niyet etme.

- Elleri toprağa veya toprak cinsinden bir şeye iki kere vurup, yüzü ve kolları meshetme.

6. Namazın şartları

Namazın şartları on ikidir:

Altısı namazın dışında, altısı içindedir. Dışında olanlara şart, içinde olanlara rükün denir.

Namazın dışındaki şartlar şunlardır:

- Hadesten taharet.

- Necasetten taharet.

- Setr-i avret.

- İstikbal-i kıble.

- Vakit.

- Niyet.

Namazın içindeki şartlar şunlardır:

- Başlama tekbiri.

- Kıyam.

- Kıraat.

- Rükû.

- Sücud.

- Kadeyiahire.